Tadeusz Tertil

Burmistrz niepodległości

Tadeusz Tertil

Tadeusz Tertil urodził się 7 września 1864 roku w Sanoku. Po śmierci rodziców przyszłego burmistrza wychowywała ciotka - siostra matki. Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do seminarium duchownego w Przemyślu, ale po roku zrezygnował ze studiów teologicznych i rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie we Lwowie. Ukończył je z tytułem doktora praw.
W 1886 roku ożenił się i rodzina przeniosła się do Tarnowa, gdzie młody prawnik otworzył kancelarię adwokacką, pracował także w biurze bezpłatnej pomocy prawnej dla ubogiej ludności. W 1893 roku związał się z tarnowskim „Sokołem", przez pewien czas pełnił funkcję jego sekretarza, a od 4 kwietnia 1900 roku prezesa. Z inicjatywy Tadeusza Tertila zorganizowano w Tarnowie w roku 1903 obchody 40 rocznicy wybuchu powstania styczniowego.

Aktywna obecność w życiu publicznym pozwoliła Tertilowi uzyskać mandat radnego w wyborach w roku 1906. Wkrótce stał się członkiem zarządu miasta, a 14 stycznia l907 roku, po rezygnacji Witolda Rogoyskiego, rada wybrała go burmistrzem. Za jego kandydaturą głosowało 23 rajców, dziewięciu wstrzymało się od głosu. Po objęciu nowego urzędu Tadeusz Tertil zrezygnował z prezesowania „Sokołowi".

Czas urzędowania Tadeusza Tertila na stanowisku burmistrza to okres realizacji wielu istotnych dla Tarnowa inwestycji. Miasto wkraczało w wiek XX z nowymi inwestycjami, przy dźwiękach tramwajowych dzwonków. W 1910 roku oddano do użytku wodociąg i elektrownię, otwarty został nowy, bardzo na ówczesne czasy nowoczesny dworzec kolejowy.
Od 1908 roku Tadeusz Tertil był posłem na Sejm Krajowy Galicji. Jako posłowi udało mu się pozyskać dla Tarnowa fundusze z kasy państwa. Mimo zadłużenia miasta realizowano kolejne projekty - powstały: siedziba Banku Austro-Węgierskiego, poczta główna, szkoła im. T. Czackiego, wreszcie nowa synagoga. 3 września 1911 roku uruchomiono linie tramwajową o długości przeszło dwóch i pół kilometra. W pierwszym roku istnienia tarnowskie tramwaje przewiozły 335 942 pasażerów.

W tym samym roku burmistrz Tarnowa został wybrany posłem do Rady Państwa. Z powodu konfliktów w Radzie Miasta i nieustających ataków na swoją osobę 31 października 1912 roku Tertil złożył rezygnację z urzędu, nie została one jednak przyjęta przez rajców, zmieniono jedynie wiceburmistrza, którym został dr Herman Műtz. W lipcu 1913 roku ponownie wybrano Tadeusza Tertila posłem do Sejmu Krajowego.
Po wybuchu wojny i wejściu do Tarnowa 10 listopada 1914 roku wojsk rosyjskich burmistrz nie opuścił miasta. Wyjechało natomiast 30 radnych i wiceburmistrz. W Tarnowie pozostało oprócz burmistrza sześciu radnych oraz dyrektorzy miejskiego wodociągu, elektrowni i gazowni, a także miejski lekarz. Wszyscy oni na czele z burmistrzem starali się na miarę swoich możliwości organizować zakup żywności dla mieszkańców, miejska gazownia rozprowadzała wśród ludności węgiel i koks, wypłacano zasiłki rodzinom żołnierzy, emerytom i wdowom. Z inicjatywy Tadeusza Tertila utworzono straż obywatelską, która pilnowała porządku i starała się zapobiegać rabunkom, zwłaszcza sklepów, których właściciele opuścili miasto. Po powrocie do Tarnowa wojsk austro-węgierskich, w maju 1915 roku, w atmosferze oskarżeń o kolaborację z Rosjanami, Tertil po raz drugi już złożył rezygnację z urzędu, a wraz z nim mandaty złożyło 17 radnych. I tym razem jednak dymisja nie została przyjęta, a w wyniku przeprowadzonego śledztwa wycofano się z zarzutów o kolaboracje burmistrza z okupantem.

W ostatnim okresie wojny Tadeusz Tertil został prezesem Koła Polskiego w Wiedniu, a pod koniec października 1918 roku znalazł się w składzie prezydium Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie, wspólnie z Wincentym Witosem, Aleksandrem Skarbkiem oraz Ignacym Daszyńskim.

30 października 1918 roku Tertil przybył do Tarnowa i zwołał nadzwyczajne posiedzenie Rady Miasta. Radni podjęli wówczas historyczną uchwałę, oddając się do dyspozycji Państwu Polskiemu. Ostatecznie rankiem 31 października 1918 roku Tarnów był pierwszym wolnym miastem w tworzącym się państwie polskim.
Wojna przynieść musiała jednak i negatywne skutki. Jednym z nich było zmniejszenie liczby mieszkańców. Z danych statystycznych wynika, że w Tarnowie w roku 1921 mieszkało 35 347 osób, a więc około 1 400 mniej, niż w roku 1910.
Tadeusz Tertil pełnił funkcję burmistrza do roku 1923. Ciągłe ataki na jego osobę sprawiły, że w ostatnim roku sprawowania urzędu dwukrotnie jeszcze składał rezygnację, po raz ostatni 13 września 1923 roku.

Tadeusz Tertil zmarł w Tarnowie w wieku 61 lat 31 marca 1925 roku. Pogrzeb odbył się na koszt miasta, a uchwałą Rady Miasta przemianowano ulicę Lipową na ulicę dr T. Tertila. Po II wojnie światowej nazwę tę zmieniono na ul. 1 Maja, później na aleję Solidarności.
Postać najwybitniejszego w powszechnej ocenie burmistrza upamiętnia obecnie Pasaż Tertila. W 1912 roku Tadeusz TertiI zakupił od tarnowskiej kurii diecezjalnej dotychczasową siedzibę biskupią w Rynku. W następnym roku wzniósł drugą kamienicę i obydwie kazał połączyć przejściem. W ten sposób powstał Pasaż Tertila.

Osobę Tadeusza Tertila uhonorowano w szczególny sposób w Tarnowie w roku 2007, w stulecie objęcia przez niego funkcji burmistrza. W mieście ogłoszono rok 2007 Rokiem Tadeusza Tertila, odbyły się imprezy kulturalne, gospodarcze i sportowe upamiętniające jego osobę, odnowiono z funduszy miejskich grobowiec rodziny Tertilów na Starym Cmentarzu, w ścianę Ratusza wmurowano tablicę pamiątkową, a Rada Miejska w Tarnowie i Rada Powiatu Tarnowskiego uchwaliły przyznawać wspólnie co roku Nagrodę im. Tadeusza Tertila dla autora najlepszej pracy licencjackiej i magisterskiej poświęconej Tarnowowi lub regionowi tarnowskiemu.

W roku następnym, w 90 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości Prezydent Rzeczypospolitej Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Tadeusza Tertila Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Galeria Postaci

PIERWSZE NIEPODLEGŁE

Postacie związane z tarnowskim zrywem niepodległościowym w roku 1918

Korzystamy z cookies i local storage.

Bez zmiany ustawień pliki są zapisywane na urządzeniu.